یوگا و ستون فقرات سالم ۱

قسمت اول
April 24th, 2011
دکتر ریتا خانا

شما به همان اندازه ای که ستون فقراتتان سالم است، سالم یا جوان هستید. "ستون فقراتتان را صاف کنید"، این جمله ای است که غالباً از مربی تان در کلاس یوگاآسانا می شنوید. در کل قلمرو حیوانات، انسان صاف ترین ستون فقرات را دارد. بگذارید ببینیم مفهوم این راهنمایی مربی چیست. در کندالینی یوگا، این موضوع اهمیت خودش را دارد تا آنجاییکه به نادی ها و چاکراها مربوط می شود؛ اما در این مقاله، ما تنها به جنبه آناتومی آن توجه می کنیم. 

در زمان ورود به این جهان، ستون فقرات نوزاد تازه متولد شده در آغاز خمیده( به جلو)می باشد. بعدتر، زمانیکه نوزاد به روی شکم برمی گردد و شروع به بلند کردن سرش می کند، اولین خمیدگی به عقب را در ناحیه گردن در ستون فقراتش ایجاد میکند و باز هم بعدتر، وقتی که بچه شروع به ایستادن روی پاها در وضعیت ایستاده می کند، خمیدگی رو به عقب دیگری در ناحیه کمر بوجود می آورد. ایجاد این خمیدگی ها تا زمانیکه بچه رشد می کند ادامه می یابد. 
خمیدگی رو به عقب کمری ستون فقرات 

درحالت صاف ایستادن، ستون فقرات کمری باید وزن نیم تنۀ بالایی بدن را تحمل کند. به این دلیل، و همچنین به دلیل گام برداشتن پاها در حالت ایستاده راه رفتن، این خمیدگی به عقب در ستون فقرات ایجاد می شود که تنها انسان را، در میان تمام حیوانات، مستعد گروه جدیدی از بیماری های مربوط به تکامل ستون فقرات شامل کمردرد، دیسک ضعیف شده، سیاتیک، اسکولیوز و اسپوندیلیت می کند . 
به علاوه، به دلیل گرفتگی و ناراحتی اعصاب بیرون آمدۀ ستون فقرات در ناحیه کمری، اختلالات مختلف هضم(گوارش)، قاعدگی زنان و تولید مثل بوجود می آید. ضرر دیگر حالت ایستاده افزایش احتمال بوجود آمدن توده(هموروئید)و واریس می باشد، زیرا خون سیاهرگ های عمودی از پاها و مقعد، باید مسیر بسیار طولانی تری را به سمت بالا در خلاف جهت جاذبه زمین طی کند تا به قلب برسد. 
ساختمان تک تک مهره ها

ستون فقرات مانند تنۀ یک درخت می ماند که تمام ساختمان بدن را حمایت می کند. در بالای این تنه، کاسۀ سر یا همان جمجمه قرار دارد که حاوی مهمترین عضو بدن یعنی مغز می باشد که نه تنها بدن انسان را کنترل می کند، بلکه به وجود آن معنی می بخشد. 
بالاترین مهره اطلس نامیده می شود، زیرا گردی سر را مانند شخصیت اسطوره ای یونانی، اطلس، که کرۀ زمین را بر روی شانه هایش قرار داده بود، نگه می دارد. 
مهرۀ دوم، مهرۀ محوری چنگک مانند است که نامگذاریش به دلیل گردش مهرۀ اطلس و جمجمه روی آن می باشد. بنابراین، سر، هم مستقل از حرکت گردن حرکت می کند، هم با گردن. از ۳۳ مهرۀ ستون فقرات، تنها این دو مهره نامگذاری شده اند. بقیه فقط با عدد مشخص شده اند. 

در قسمت سینه، ستون فقرات، قفسه سینه پهن را حمایت می کند، که تشکیل شده است از استخوان (دنده ها)، عضله و غضروف. قفسه سینه، ریه ها و قلب را احاطه کرده است که از نظر اهمیت بعد از مغز هستند. ریه ها خون را تصفیه می کنند، در حالیکه قلب آن را در تمام بدن به جریان می اندازد، مواد مغذی مورد نیاز سلول ها و بافت ها را تأمین می کند و مواد زائد آنها را می گیرد.

در ناحیه کمری یا شکمی برای عضلاتی که ارگان های دستگاه گوارش را در جای خود نگه می دارند مانند ،معده و روده، کبد، طحال و لوزالمعده، و همچنین کلیه و سیستم ادراری. ، ستون فقرات نقش یک لنگر را دارد . اینها به صورت معلق نگه داشته شده اند، انگار که داخل یک کیف پارچه ای که ستون فقرات دستۀ آن می باشد، قرار داده شده اند. 
در قسمت پایینی ستون فقرات(استخوان خاجی) لگن خاصره قرار دارد که شبیه به یک سبد استخوانی یا حفره می باشد که همچون گهواره ای است برای ارگان های ترشحی و تولید مثل . در اینجا تخمک بارور شدۀ انسان در رحم مادرمانند تخم یک پرنده در لانه اش پرورش می یابد.
همچون شاخه های اصلی این درخت، اندام های بالایی و پایینی از این تنۀ میانی خارج شده اند، درحالیکه اتصالات نزدیک تر) شانه و مفصل ران( در تمام جهات حرکت می کنند مانند توپی در داخل کاسه، در حالیکه مفاصل دورتر)آرنج و زانو(تنها در یک جهت می توانند حرکت کنند، مانند دری لولا شده. 
در نتیجه، متوجه می شویم که ستون فقرات به معنای واقعی کلمه کاملاً صاف نیست، بلکه چهار انحنای مشخص دارد. 
چهار انحنا

انحنای گردنی هفت مهره دارد. انحنای پشتی در ناحیه سینه دوازده عدد و انحنای کمری در ناحیه پایینی پشت پنج عدد. مانند دسته ای سکه، که به ترتیب آز بالا به پایین وزن بیشتری از ستون بالایی خود را تحمل می کنند. بنا بر این، همین طور که از گردن به سمت باسن پایین می رویم، هر مهره کمی بزرگتر از مهرۀ بالایی خود می باشد. وزن و اندازۀ اطلس تنها ¼ آخرین مهرۀ کمری است. در سیرشاسانا(حالت ایستادن روی سر) فرد باید وزن کل بدن را روی مثلثی که سر و دو آرنج می سازند، بیاندازد. اگر وزن زیادی روی مهره های گردنی به تنهایی بیافتد، آسیب می بینند، زیرا که آنها تنها برای حمل وزن سر ساخته شده اند، نه وزن کل بدن.

مهره خاجی (پنج مهره) با هم یکی شده اند تا یک استخوان واحد را بسازند در پشت لگن. این مهره ها کوچکتر هستند زیرا که هیچ عملکرد نگهدارندۀ وزنی ندارند و نقشی در حرکات ستون مهره که در بالا توضیح داده شد ندارند. دنبالچه نشان بجا مانده دم می باشد. دم توسط حیوانات استفاده می شود برای دور کردن حشرات مزاحم، آویزان شدن از یک شاخه و برای تعادل هنگام پرش. انسان می تواند این عملکردها را با اندام های بالایی خود داشته باشد. دم همچنین برای ابراز احساساتی همچون خشم و ترس استفاده می شود. در انسانها شیوه های بهتری برای ابراز کردن احساسات تکامل یافته و انسان دم خود را در طی تکامل از دست داده است. 
ستون فقرات انسان

ستون فقرات انسان نه یک استخوان واحد است و نه مثل یک شاخۀ بامبو. مانند رشته ای از مهره هاست؛ اما به جای اینکه ، همچون در یک تسبیح،رشته، مهره ها را کنار هم نگه داشته باشد، این مهره ها هستند که از رشتۀ داخل خود( نخاع)محافظت می کنند. ستون فقرات بدین دلیل اینگونه ساخته شده است که باید حرکات بسیاری را انجام دهد. به جلو و عقب و دوطرف خم می شود و دور خود پیچ می خورد- از این رو همچون رشته ای از مهره هاست.

بیماری مفصلی پیشرونده به نام ستون فقرات بامبو(اسپوندیلیت آنکیلوزان)
(Ankylosing spondylitis) وجود دارد که در آن ستون مهره ها واقعاً مانند یک بامبو می شوند) و خود را مانند یک بامبو در عکس برداری با اشعه اکس نشان می دهد(. تنها تصور کنید که چقدر شرایط فردی که ستون فقراتش شبیه بامبو خشک می باشد ، سخت خواهد بود . بین هر دو مهره، یک دیسک ارتجاعی یا لایه وجود دارد تا شوک را در هنگام راه رفتن، دویدن، پریدن، و یا حتی در حالت ایستادن و نشستن، بگیرد. بنابراین، ساییدگی استخوان ها کمتر می شود و مغز و اندام های داخلی محافظت می شوند. نوار ظریف نخاع از داخل کانال مهره ها می گذرد و شاخه های عصبی فراوان از آن خارج می شود و از میان فضاهای خالی میان مهره ها بیرون می آید. 
نقش یوگا درمشکلات ستون فقرات را در قسمت بعد مطالعه بفرمایید.

مترجم: پریسا پراور
ویراستار: فروزنده شاملو
منبع:  www.yogashaastra.in

موسسه یوگای علمی نوا