یوگا دارما یوگا دارما
ارسال به آموزش یوگا و تغذیه
سلامتی یعنی تعادل
ساختارها و سیستم های گوناگون در بدن ما،کیفیات و عملکردهای متفاوتی دارند. سلامتی تعادلی است بین منتها درجات کیفیات و عملکردهای بدنمان. به عنوان مثال، روی پوست ما لایه ای از لیپیدها(چربی) وجود دارد. این لایه چربی برای جلوگیری از عفونت و حفظ مقاومت پوست ضروریست، اما پوست خیلی خشک یا خیلی چرب مطلوب نیست و کیفیت چربی پوست باید در حد متعادل و مناسبی باشد تا سلامتی حاصل گردد و به همین ترتیب حفظ تعادل برای همه اعضاء بدن لازم است.
بدن و محیط
همانطور که می دانیم کیفیات و عملکردهای گوناگونی در بدن ما و اشیاء جاندار و بیجان در محیط پیرامونمان وجود دارند و ما در تماس دائم با محیط هستیم. بدن و محیط اطرافمان شباهتها و تفاوتهای بسیاری با هم دارند. طبعا، بر اساس این شباهت و تفاوت کیفیات و اثرات متقابل ما با محیط، کیفیات بدنمان نیز تغییر می کند.
ماهیت این تغییرات بسته به کیفیات خاص اشیاء و نوع مدت ارتباط ما با آنها تعیین می شود.
برای مثال،گرما در بدن ما و در محیط وجود دارد. آشکار است که گرمای محیط، گرمای بدن ما را افزایش می دهد. این یک پدیده ساده فیزیکی است، اما بدن یک سیستم زیست شناختی با تعادل پویا ست و تغییر در هر کیفیت بدن منجر به تغییر در کیفیات و عملکردهای دیگر می گردد. به عنوان مثال، واکنش بدن نسبت به افزایش دما، افزایش عرق ریزی بدن است. بدن ما به دلیل اثرات متقابل با محیط خارج به طور مدام در حال تغییر است.
مبنای طب آیورودا بر این اساس است که می توانیم آگاهانه بوسیله کنترل کنش و واکنش متقابل بدن با محیط و تغییر رژیم غذایی مان دوباره سلامتی مان را بدست آوریم و کیفیات و عملکردهای بدنمان را بهبود بخشیم.
غذا مهمترین عامل موثر بر عملکردهای بدن است. نه تنها محیط بیرون بر ما تأثیر دارد بلکه غذایی که هر روزه می خوریم نیز بخشی از مواد مغذی بدن ما را تشکیل می دهد. پس می توان گفت غذا یک مصلح نیرومند کیفیات و عملکردهای بدن می باشد.
ما می توانیم با استفاده از تکنیکهای تنفسی تغییراتی در بدنمان به وجود آوریم و از طریق فرایند تفکر نیز به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر کیفیات و عملکردهای بدنمان تأثیرگذار باشیم و دوباره تعادل را به جسممان بازگردانیم.
یوگا به ما می آموزد که چگونه اینکار را انجام دهیم. بیایید با کیفیات محیط خارج شروع کنیم.
پنج شکل ماده
یک شیء چه کیفیاتی می تواند دارا باشد؟
اگر یک تکه چوب را در دست بگیریم ابتدا سخـتی آنرا لمس می کنیم، اما یک تکه مخمل نرم است. اگر سعی کنیم یک جعبه بزرگ وسایل فلزی را بلند کنیم در می یابیم که سنگین است اما همان جعبه پر از توپهای پارچه ای سبک است. بدیهی است که این فهرست کیفیات بی پایان است.
ما نمی توانیم به طور موثر و کارآمد از همه این کیفیات بیشمار استفاده کنیم بلکه نیاز داریم تا کیفیت های مهم را دسته بندی نماییم. این طبقه بندی باید اساس منطقی داشته باشد و همچنین ما را به احیا و حفظ سلامتی و تعادل نزدیک کند.
این کیفیت ها می تواند در پنج گروه یا پنج شکل ماده طبقه بندی گردد. این دسته بندی که هم یوگا و هم طب آیورودا آن را پذیرفته اند عناصر پنجگانه نامیده می شوند و شامل عنصر خاک، آب، آتش، باد(هوا) و اِ تِر می گردد.
هر یک از این پنج عنصر در همه موجودات فیزیکی جهان وجود دارند و تمام موجودات فیزیکی نمونه بارزی از این کیفیات هستند که در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و هر کدام کیفیات و عملکردهای بسیاری دارند. کیفیات این عناصر عبارتند از:گرمی، سردی، تری، خشکی، سبکی، سنگینی، سبکی، نرمی و… .
در این طبقه بندی منظور از کلمات خاک، آب،آتش، باد(هوا) و اتر، عناصر متعارفی که می شناسیم نیست و اصلا به شکل مادی قابل رویت نیستند بلکه جنبه نمادین دارند. به عنوان مثال، منظور از خاک عنصری سنگ یا شن نیست بلکه کیفیاتی نظیر سختی، خشکی،ثبات و سنگینی یک شیء یا فرد مد نظر است.(یعنی هر موجودی که این کیفیات را داشته باشد عنصر خاک در آن بیشتر است،مثل صندلی.م)
آب هم شامل کیفیاتی مانند خیسی، سردی، سیالیت و چسبندگی می باشد و هر موجودی که این عنصر در او غالب باشد اصطلاحا می گویند که آب عنصریش بیشتر است.
به همین ترتیب باد(هوا) واضح ترین مثال برای کیفیاتی نظیر حرکت، سبکی و خشکی است.
به عنوان مثالی دیگر در این زمینه، عنصر تشکیل دهنده استخوانها خاک است. زمین اساسا متشکل از دی اکسید سیلیکون است و استخوانها نیز به مقدار زیادی کلسیم دارند.گرچه در استخوانهای ما خاک وجود ندارد اما سختی و سفتی و قوی و محکم بودن آنها نماد سمبل خاک است و تحت این عنوان طبقه بندی می شوند.
طبایع سه گانه(دوشاها)
بدن یک موجود زنده با یک سیستم پیچیده زیست شناختی است و تنها یک وجود فیزیکی صرف نیست. بنابراین، طبقه بندی ساده پنجگانه اشکال مادی برای درک پیچیدگی های عملکرد بدن کافی نیست. برای شناخت کیفیات و عملکردهای بدن باید آنها را به روشی دسته بندی کنیم که با بدن در ارتباط باشند.
به منظور پرداختن به این امر، طب سنتی آیورودا کیفیات و عملکردهای بدن را در سه گروه تحت عنوان طبایع دسته بندی می کند که به زبان سانسکریت دوشا نام دارد. طبایع در آیورودا از کیفیات و عملکردهایی هستند که اثرات و کنش و واکنش متقابل آنها بر بدن بسیار حائز اهمیت است و به عنوان پایه این طب شناخته می شود.
طبایع سه گانه در طب آیورودا عبارتند از: واتا، پیتا و کافا. این طبایع در طیفی گسترده به عناصر پنجگانه مرتبطند.
کیفیات منسوب به هوا در بدن مربوط به طبع واتا، کیفیات منسوب به آتش مربوط به طبع پیتا و کیفیات منسوب به آب و خاک مربوط به طبع کافا هستند.اتر نیز در هر سه طبع مشترک است.
عملکرد اصلی واتـا حرکت از هر نوع حتی تنفس می شود. ویژگی اصلی پیتا گرما می باشد. گرما در بدن محصول فعالیت سوخت و ساز است.
سومین طبع کافاست و کیفیاتی مانند سردی،ثبات و مقاومت و پایداری ساختار بدن را شامل می شود. همچنین عملکردهای مربوط به حفظ و انسجام ساختاری قسمتهای بدن در طبقه کافا جای می گیرد.
در عمل می بایست کیفیات مهم به تعداد قابل کنترل محدود شوند. آیورودا بیست کیفیت قابل مشاهده را پیشنهاد می کند. ما می توانیم تعداد بسیار زیادی را مشخص یا توصیف کنیم اما بیشتر آنها را می توان تحت یکی از این بیست کیفیت یا ترکیبی از دو یا تعداد بیشتری جایگزین کرد.
دیدگاه ارائه شده در این مجموعه مقالات بر اساس دانشی است که در متون قدیمی یوگا به خصوص یوگا سوترای پاتانجالی(کتابی از پاتانجالی در خصوص اصول یوگا) و کاراکا سامیتا(یکی ازمتون بسیار قدیمی درزمینه طب آیورودا) آمده است.
کتاب یوگا درمانی
نویسندگان: الف. جی موهان و ایندرا موهان
منبع: مرکز یوگا راز