یوگا و مفاصل

بیماری‌های مفصلی یکی از شایعترین بیماری‌های قرن حاضر است.

با توجه به پیشرفت علم پزشکی هنوز درمان قطعی برای آن معرفی نشده است اما آنچه که مسلم است می‌توان با انجام برخی تغییرات در شیوه و نوع نگرش به زندگی درد ناشی از بیماری را کاهش و به بهبود کیفیت زندگی شخص کمک کرد. انجام تمرین‌های منظم روزانه- رژیم غذایی سالم – وزن مناسب – کنترل استرس و . . . از جمله موارد توصیه شده برای تغییر روند تخریبی بیماری به سمت مثبت است.

مفصل محلی است که در آن تماس یک استخوان با یک یا چند استخوان دیگر وجود دارد. به دلیل وجود همین مفاصل است که استخوان‌ها می‌توانند درکنار هم بهترین نتیجه حرکتی را داشته باشند که البته همین گستردگی در فعالیت – این منطقه را در معرض استهلاک سریعترنیز قرار می‌دهد.

در بدن ما سه گروه از مفاصل در حال انجام وظیفه هستند:

الف) مفصل متحرک: در این دسته – استخوان‌ها به راحتی در کنار هم قادر به حرکت هستند (مفصل مچ دست یا پا و زانو)

ب) مفصل نیمه متحرک: در این نوع از مفاصل – استخوان‌ها به واسطه بافتی دیگر در کنار هم کار می‌کنند. حرکت استخوانی انجام می‌شود ولی این حرکت آزادانه نخواهد بود (مفاصل بین دو مهره در ستون فقرات).

ج) مفصل ثابت: در این گروه – اتصال دو سر استخوان به واسطه غضروف یا رباط انجام شده است و عملا استخوان ثابت بوده و امکان حرکت وجود ندارد (جمجمه سر).

حال برای شناخت بیشتر از نحوه حرکت استخوان‌ها بهتر است به اختصار با ساختار مفاصل متحرک آشنا شویم:

1. غضروف:

این قسمت آخرین لایه پوششی استخوان‌ها است که سبب حرکت نرم استخوان‌های مفصل روی هم می‌گردد.

• کپسول مفصلی:

کیسه‌ای است سراسری که دورتادور مفصل را پوشش می‌دهد. این کپسول‌ها از دلایل نگهداری سر استخوان در محل مفصل هستند. دهانه این کیسه از یک طرف دورتادور یک استخوان را گرفته و به آن متصل شده است و دهانه دیگر کیسه در طرف دیگر دورتادور استخوان مقابل را گرفته و به آن می‌چسبد. بین کپسول مفصلی و استخوان‌ها پر از مایع مفصلی است.

• رباط:

 نوارهای فیبری هستند که دو استخوان را به هم متصل می‌کنند.

• لایه سینویال:

این لایه پوشش سطح داخلی کپسول مفصلی است و وظیفه آن ترشح مایع سینوویال است.

• مایع سینوویال:

 این مایع را می‌توان به سفیده تخم مرغ (سفید – شفاف و لزج) تشبیه کرد. این مایع باعث نرم شدن سطح غضروف مفصلی می‌شود. به کلامی دیگر مایع مفصلی باعث لغزندگی سطح مفصل و در نتیجه کاهش اصطکاک خواهد بود. از سوی دیگر بافت غضروف رگ خونی ندارد و خونی به آن نمی‌رسد. وظیفه تغذیه و اکسیژن رسانی به این سلول‌های غضروفی نیز به عهده این مایع مفصلی است.

• مینیسک:

نقش مینیسک را می‌توان به نقش کمک فنر در اتومبیل تشبیه کرد. مینیسک همانند ضربه گیر عمل می‌کند و سبب کاهش فشارها و ضربه‌های ناگهانی وارد شده بر زانوها می‌شود.

شايع‌ترين علل دردهای مفصلی :

انواع آرتریت‌ها را می‌توان به عنوان شایعترین بیماری‌هایی دانست که باعث ایجاد درد و التهاب درمفاصل می شوند. آرتروز و آرتریت روماتویید از رایجترین آنها هستند.

آرتروز – از دسته بیماری‌های التهاب مفصلی است که در آن غضروف مفصلی آسیب دیده و کم کم از بین می‌رود که این همان ساییدگی استخوانی را در پی خواهد داشت .

روماتویید آرتریت نیز نوع دیگری از بیماری‌های ورم مفاصل است که به مراتب از آرتروز شدیدتر و دردناک‌تر است و زمانی بروز می‌ کند که سیستم ایمنی شروع به از بین بردن مفصل نموده و درد و تورم را موجب می‌شود.

عوامل دیگری همچون تاندنیت یا همان التهاب تاندون یا زردپی اطراف مفصل – کشیدگی رباط که می‌تواند بر اثر در رفتگی‌های مفصلی یا قرار گرفتن مفصل در وضعیت نامناسب پیش آمده باشد و یا مشکلاتی در شکل -ساختار مفصل و یا اختلالاتی در کارکرد قسمت‌های مختلف آن (رباط، مینیسک، عضلات اطراف مفصل و . . .) –هر یک به تنهایی میتوانند باعث ایجاد درد در مفاصل باشند.

دور از مطلب نیست اگر در همینجا متذکر شویم که انجام برنامه ورزشی منظم (پیاده‌روی، یوگا، ورزش‌های آبی و آب درمانی) – رژیم غذایی سا لم – وزن مناسب – کنترل استرس از موارد توصیه شده برای این افراد است.

تاثیر یوگا بر بیماری‌های مفصلی:

در هنگام بروز بیماری‌های مفصلی عموما شاهد پدیده محدودیت‌های حرکتی می‌باشیم. تمرین‌های آرام، صحیح و منظم روزانه که با توجه به توان حرکتی فرد توصیه می‌شود می‌توانند کمک موثری در توسعه دامنه حرکتی باشند. تداوم در انجام تمرین‌های خود باعث تقویت عضلات اطراف مفصل می‌شود. انجام حرکات آرام، کنترل شده و آگاهانه یوگا می‌تواند توان جسمی فرد را افزایش داده و عوارض بیماری را کاهش دهد(درد، تورم، التهاب و خستگی). تمرین‌های ملایم و تاثیرگذاری مانند گروه ۱ پاوان موکت آساناها می‌تواند یکی از راه‌های موثر در مقابله با بیماری‌های مفصلی باشد.

یکی از ویژگی‌های یوگا، انجام تمرین‌ها و تکنیک‌های مختلف آن- با آگاهی و حضور از جریان جاری در آن لحظه است که این خود کلیدی است برای رسیدن به آرامش توام جسم و ذهن. حصول آرامشی به دور از هیاهو،  سرعت و رقابتی که در دیگر ورزش‌ها شاهد آن هستیم. همین امر باعث می‌شود تا فرد در کنار مزایای فیزیکی تمرین به نتایج دیگری نیز دست پیدا کند. تغییر در نگرش به خود و روش زندگی از جمله مواردی است که فرد شاهد آن خواهد بود. در بسیاری از موارد عدم توانایی در انجام کار، درد وخستگی، این بیماران را به سمت بی‌حوصلگی، افسردگی، عدم اعتماد به نفس وغیره سوق می‌دهد. با انجام تمرین‌‌های یوگا درد کاهش پیدا کرده، دامنه حرکت و فعالیت افراد وسیع‌تر می‌شود و در نتیجه کیفیت زندگی بیمار افزایش می‌یابد.

چکیده مطلب :

 بیماری‌های مفصلی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های قرن حاضر است. با توجه به پیشرفت علم پزشکی هنوز درمان قطعی برای آن معرفی نشده است اما آنچه که مسلم است می‌توان با انجام برخی تغییرات در شیوه و نوع نگرش به زندگی درد ناشی از بیماری را کاهش و به بهبود کیفیت زندگی شخص کمک کرد. انجام تمرین‌های منظم روزان، رژیم غذایی سالم، وزن مناسب، کنترل استرس و . . . از جمله موارد توصیه شده برای تغییر روند تخریبی بیماری به سمت مثبت هستند.

نویسنده: حمیدرضا بیانی