گزنه گیاهی علفی و چند ساله است با ساقه ای راست به ارتفاع تا یک متر. برگهای گزنه بیضی شکل، نوک تیز، دندانه دار و کرکدار هستند. گلهای آن نیز به رنگ سبز روشن است که بر روی دو پایه گیاه قرار گرفته اند. تخم گزنه نرم، ریز، تیره رنگ و مانند تخم کتان است. تارهای سطح ساقه و برگ گزنه حاوی اسید فرمیک است که پس از تماس با دست یا پوست، در بدن تزریق شده و باعث سوزش، قرمزی، خارش و تحریک شدید می گردد. شهرت گزنه به دلیل خواص سوزش آور آن است. هنگام چیدن گزنه باید دستکش داشته باشید تا از گزیدن آن در امان بمانید. گزنه در اکثر نقاط جهان به عنوان علف هرز در مزارع وجود دارد.
خواص غذایی – دارویی گزنه
-
گیاه گزنه دارای طبیعت گرم و خشک می باشد.
-
جالینوس حکیم آن را برای رفع سرماخوردگی و بیماری های دستگاه تنفسی به کار می برده.
-
خوردن گزنه در تقویت عمومی بدن، بخصوص گردش خون بسیار موثر است.
-
برگهای گزنه تنگی نفس را تسکین می دهد.
-
مصرف آن عرق، حجم ادرار و جریان شیر را زیاد کرده و می تواند کاهش وزن ایجاد کند.
-
این گیاه در درمان عفونت مثانه و دیگر التهابهای قسمت های انتهایی دستگاه ادراری بسیار مفید بوده و مدر بودن آن باعث می شود تا بار میکروبی دستگاه ادراری کاهش یابد.
-
برطرف کننده اخلاط خونی سینه، معده و ششها می باشد.
-
اگر در ادرار خون وجود داشته باشد، آن را برطرف می کند.
-
در دفع کرمهای معده و روده موثر بوده و درمان کننده بواسیر است.
-
گزنه دستگاه گوارش را تقویت کرده و در موارد ابتلا به ضعف و نارسایی دستگاه گوارش بهترین داروی طبیعی می باشد. ضمن آنکه اختلالات روده ای را برطرف می کند.
-
اثرات قابل توجهی در کاهش فشار خون دارد. علاوه بر آن قابض بوده و در کاهش و متوقف کردن خونریزی ها بسیار موثر است.
-
این گیاه برای رفع ورم کبدی که از سردی مزاج باشد و همچنین ورم طحال مفید است.
-
خوردن گزنه باعث دفع اسید اوریک از بدن شده و داروی مناسبی برای بیماران دچار نقرس و آرتروز می باشد.
-
برگهای گزنه خاصیت ضد حساسیت فصلی داشته و در درمان آلرژی مختلف مانند اگزما و تب یونجه موثر هستند. همچنین بهترین دارو برای درمان کهیر می باشند.
-
از گزنه به عنوان آرامبخش و ضد اسپاسم استفاده می شود و مالیدن آن به پوست در تسکین درد آرتروز و روماتیسم مفاصل و ماهیچه ها موثر است.
-
برخی شواهد حاکی از تاثیر این دارو در درمان اکنه است.
-
ناراحتی های کلیه را برطرف می کند، در درمان کم خونی موثر است و تعداد گلبولهای قرمز را زیاد
می کند. -
گیاه گزنه آهن خاک را جذب کرده و سرشار از آهن می باشد. همچنین مقدار زیاد ویتامین (ث) آن باعث می شود آهن آن به خوبی جذب بدن شود. بنابراین می توان از آن شربت خوبی برای افرادی که دچار کم خونی هستند، تهیه نمود.
-
برگ گزنه پخته شده با روغن زیتون جهت رفع ورم بناگوش مفید است.
-
نوشیدن جوشانده گیاه گزنه خونریزی رحم را متوقف کرده و شدت خونریزی و قاعدگی زیاده از حد خانمها را به شکل طبیعی درآورده و در درمان روماتیسم موثر است. برای این منظور سی گرم برگ و ساقه گزنه خشک را در نیم لیتر آب سرد ریخته و پنج دقیقه بجوشانید، سپس از روی حرارت برداشته و ده دقیقه بگذارید دم بکشد. هر روز سه تا چهار فنجان از آن را بنوشید تا ناراحتی به طور کامل رفع شود.
-
نوشیدن روزانه چهار فنجان جوشانده بالا در درمان کم خونی هم موثر است.
-
کسانی که دچار بیماری دیابت هستند باید هر روز سه بار و هر بار یک فنجان جوشانده گزنه مصرف کنند.
-
استعمال خارجی جوشانده گزنه در درمان زخمهای اگزما، جرب و گال بسیار موثر است. برای این منظور این جوشانده را صاف کرده و با پنبه روی زخم بمالید.
-
مصرف جوشانده گزنه در درمان اسهال و کهیر موثر است.
-
مزه مزه جوشانده گزنه جهت تقویت لثه و غرغره آن جهت رفع ورم لوزه و ورم زبان کوچک مفید است.
-
برای جلا دادن به موها بعد از شستشوی سر، موها را با چای گزنه ماساژ دهید. بدین منظور یک قاشق چایخوری برگ گزنه خشک را در یک لیوان آب جوش ریخته و نیم ساعت بگذارید بماند. ماساژ دادن سر با این چای، شوره را نیز برطرف می کند.
-
گزنه مو را تقویت کرده و از ریزش آن جلوگیری می کند، حتی در بعضی از موارد موی سر دوباره
می روید. برای استفاده از این خاصیت، شش گرم سرشاخه ها، برگها و ریشه گزنه را به تنهایی یا با سی گرم چای کوهی در یک لیتر آب جوش ریخته و آن قدر بجوشانید تا حجم مایع به نصف برسد. شبها مقداری از این مایع را به سر مالیده و صبح بشویید. -
گذاشتن برگ کوبیده گزنه در سوراخ بینی، خون دماغ را بند می آورد.
-
مصرف خارجی جوشانده گزنه، سوختگی ها را درمان می کند.
-
در کتب طب سنتی استفاده از ضماد گزنه کوبیده با نمک در درمان زخمهای چرکی و عفونی، زخمهای سرطانی، زخمهای خوره ای، عفونت رحم، عفونت ادراری و بیماری قانقاریا بسیار مفید معرفی شده است.
-
ضماد برگ گزنه کوبیده همراه با عسل جهت باز شدن دملها و افتادن زگیل توصیه می شود.
-
ریشه گزنه دارای خاصیت دفع کرمها و انگلها، قارچ کشی، ضد عفونی کنندگی، ضد باکتریایی و ضد ویروسی بخصوص ویروس ایدز می باشد. ضمن آنکه دارای اثرات آرامبخشی، ضد آرتریت و ضد آسم بوده و در پیشگیری از سرطان و درمان تومورها موثر است.
-
قاعده آور، خلط آور و کاهش دهنده قند خون و پرفشاری خون می باشد.
-
استفاده از این ریشه در کاهش وزن و رفع چاقی موثر است.
-
از این ریشه در طب سنتی در درمان روماتیسم و سیاتیک استفاده می شود.
-
مصرف فرآورده های ریشه گزنه در طول دو هفته، حجم ادرار را زیاد کرده و فشار سیستولی را کاهش می دهد.
-
مقدار مصرف توصیه شده از تخم گزنه پانزده گرم بوده و خاصیت مسهلی دارد.
-
توصیه می شود برای التیام زخمها بخصوص زخمهای سرطانی از ضماد تخم گزنه مخلوط با عسل استفاده کنید.
-
عرق گزنه طبیعت گرم داشته و در پایین آوردن قند خون و درمان پروستات به کار می رود.
-
این عرق تقویت کننده اعمال هضم، نیرو دهنده، زیاد کننده شیر مادران، حجم ادرار و اخلاط بوده و نیز قاعده آور می باشد.
ترکیبات غذایی – شیمیایی گزنه
آب، ویتامینهای (ب – B) ، (ث – C) و (کا – K) ، آهن، کلسیم، پتاسیم، فلاونوئیدها، نیتراتها، کلروفیل، کاروتن، تانن، ترپن، اسید فرمیک (جوهر مورچه )، هیستامین، سروتونین، فنولها و ترکیبات آهکی.
تذکر
-
بعضی افراد نسبت به برگ گزنه دارای حساسیت بوده و ممکن است براثر مصرف، در آنها التهاب معده، کاهش حجم ادرار، ادم و جوشهای پوستی ایجاد گردد.
-
مقدار مصرف بیش از ده گرم در روز گزنه ممکن است باعث بند آمدن ادرار در بعضی افراد شود.
-
گزنه اگر بیش از حد استفاده شود ممکن است برای روده ها و کلیه ها مضر باشد. بنابراین بهتر است با صمغ عربی و کتیرا میل شود.
-
فرآورده های ریشه گزنه در حد مصرف دارویی دارای عارضه جانبی نیستند، ولی ممکن است بعضی افراد به طور معدود نسبت به گزنه حساسیت داشته باشند.
-
به علت اثرات احتمالی با متابولیسم اندوژن و استروژن، مصرف ریشه گزنه در زمان بارداری، شیردهی و کودکان پایین تر از دوازده سال باید با نظر پزشک صورت گیرد.
-
اثرات ریشه گزنه در رفع عوارض مشکل تورم پروستات و خواص ادرارآور آن، به مراتب از برگ گزنه قوی تر است.
-
توجه داشته باشید که بذر گزنه در همه حال قوی تر از ریشه و برگ آن است.
منبع: مجله روزهای زندگی