یوگانیدرا به معنی خواب ذهنی است. خواب طبیعی باعث تجدید قوای بدن میشود ولی یوگانیدرا هم ذهن و هم بدن را تجدید قوا میکند. زمانی که شما در خواب طبیعی هستید آگاهی شما در بدن خفته است، ولی در طی یوگانیدرا آگاهی شما بیدار است.
یوگانیدرا دو عملکرد مهم انجام میدهد: خستگی را بر طرف مینماید و به بدن نیرو میبخشد. استرسها و فشارهای زندگی روزانه، تنشهایی ایجاد میکنند که آرامش را از ذهن میربایند. یوگانیدرا این تنشها را برطرف نموده و کشش ذهن را به حالت اولیه باز میگرداند.
مشکلات زندگی روزمره در ذهن نیمه آگاه ما انباشته شده و در موقع خود اثر زیان آوری بر روی ساختار روانی ما وارد میسازد. درست همانگونه که منزلمان را هر روز برای اینکه پاکیزه بماند باید جارو کنیم، برای داشتن یک شخصیت نرمال باید این ناهنجاریهای ذهنی که روزانه در نیمه آگاهی ما انباشته میشود را بر طرف کنیم. یوگانیدرا با بر طرف نمودن ناهنجاریهای ذهنی و هموار نمودن راه پیشرفت معنوی، این خدمت ضروری را برای ما انجام میدهد.
یوگانیدرا حالتی است که شما نه خواب هستید و نه بیدار. اگر خواب بروید یوگانیدرا نیست، اگر بیدار هم بمانید باز یوگانیدرا نیست. اکر گرفتار رویا شوید آن هم یوگانیدرا نیست. یوگانیدرا وضعیتی است که بایستی حالتهای آگاهی، نیمه آگاهی و ناخودآگاهی همه در یک زمان وجود داشته باشد. یوگانیدرا تمام ناهنجاریهای فیزیولوژیکی و ذهنی را برطرف می کند و کمک میکند تا فرد نرمال و طبیعی باشد.
پاتانجلی یوگا را به عنوان کنترل حالتهای ذهنی تعریف کرده است. رفتار خوب و بد در نتیجه این حالتهای ذهنی میباشند. آگاهی، نیمه آگاهی و ناخودآگاهی حالتهای ذهنی ما هستند. در یوگانیدرا این حالت که شما آگاه باشید ولی آگاه نباشید که آگاه هستید حاصل می شود.
یوگانیدرا یکی از تکنیکهای اساسی برای دستیابی به آرامش میباشد. مهمترین نکته در یوگانیدرا و سایر تمرینات مراقبه این است که به خود اجازه ندهید خواب بروید. در یوگانیدرا خواب سعی دارد بر شما غلبه کند. اگر شما بر این نقص فائق آیید به نیروی اراده دست خواهید یافت و از طریق این نیروی اراده قادر به انجام کارهای بزرگ در زندگی خواهید بود. روی بدن یا روی خودِ خواب همانگونه که سعی دارد بر شما غالب شود، تمرکز کرده، نظاره گر آن باشید و اگر مشغلهای به ذهن شما خطور کرد فقط آن را نظاره کنید. در یوگانیدرا زمانی که شما احساس می کنید آگاه نیستید؛ در حقیقت شما از ناخودآگاهی خود آگاه هستید.
موفقیت پرتوجویانی که در یوگانیدرا از دستورات مربی پیروی کنند مسلم میباشد.
یوگی باید تا حد ممکن از موهبت یوگانیدرا استفاده کند، بسیاری از اختلالات
جسمی و روانی پرتوجویان به وسیله یوگانیدرا درمان میشود. یوگانیدرا یک تکنیک روان تنی است و اگر مدارس و موسسات آموزشی آن را در دورههای خود به کار گیرند برای کودکان نیز بسیار مفید خواهد بود.