شما روز خود را چگونه آغاز می كنید؟

بخش اول

آیا وقتی از خواب برمی­خیزید سرشار از انرژی و نشاط هستید و آمادگی شروع یك روز خوب را دارید؟ یا  به سختی خود را از بستر بیرون می­كشید و روز را با دشواری آغاز می­کنید؟ 

 آیا بعد از بیدار شدن، در طول روز اندیشه­ای مثبت،‌ احساسی خوش و ذهنی امیدوار دارید؟ یا روزتان را با تفكرات پریشان و احساس كسالت سپری می­کنید؟ 

 آیا در آخر روز برای صحبت کردن و برقراری و ارتباط مناسب با خانواده خود هنوز نیرو و توان دارید؟ یا ترجیح می­دهید با بی­حوصلگی جلوی تلویزیون روی كاناپه یا زمین دراز بكشید و در خود فرو روید؟ 


تفاوت همه این حالت­ها تنها با یك كلمه توصیف می­شود،‌ «انرژی».  


انسان­ها همواره در پی كشف راه­هایی برای افزایش انرژی خود بوده­اند. تاكنون دانشمندان و متخصصان علوم تغذیه و زیست شناسی در این زمینه پژوهش­های زیادی انجام داده و راهكارهای گوناگون و متعددی نیز ارائه کرده­اند.

برای یافتن پاسخی مناسب درباره راه­های افزایش انرژی در خود، باید به ساختار اندام­های بدن و سرچشمه انرژی آنها توجه كرد.  منبع اصلی انرژی بدن ما از تغذیه حاصل می­شود. غذایی كه مصرف می­كنیم در چرخه­ای از واکنش­های شیمیایی در دستگاه گوارش هضم و به قند ساده گلوكز تبدیل می­شود.


با سوختن گلوكز همراه با اكسیژن كه حاصل روند تنفس ما است، در بدن انرژی آزاد می­شود.

جسم ما برای ادامه حیات،‌ انجام دادن وظایف مختلف، تأمین فعالیت­های بدنی و محافظت از خود در شرایط مختلف به انرژی نیاز دارد. اگر تولید و مصرف انرژی از تعادلی مناسب برخوردار باشد، انسان سرشار از نیرو و انرژی خواهد بود و زندگی خود را با آرامش و سلامتی ادامه خواهد داد.

از سوی دیگر برهم خوردن این تعادل در تولید و مصرف انرژی به هر دلیل به پیدایش تنش در جسم و روان انسان منجر می­شود. پس لازم است تغذیه خود را به عنوان یك عامل مهم در تولید انرژی مورد بازنگری دقیق قرار دهیم.

تغذیه مناسب آن است که مقدار كافی از كربوهیدرات­ها، چربی­ها، پروتئین­ها،‌

مواد معدنی،‌ فیبرها و آب را در بر داشته باشد.

كربوهیدرات­ها

کربوهیدرات­ها برای تأمین رشد مناسب و فعالیت­های مختلف بدن ضروری هستند و مؤثرترین منبع انرژی بدن به شمار می­روند.

غذاهایی مانند نان، غلات، سیب زمینی، ماكارونی، ذرت و میوه­های شیرین منابع كربوهیدرات هستند.

كربوهیدرات­های اضافی رژیم غذایی، در عضلات و كبد ذخیره و در مواقع ضروری مانند هنگام ورزش یا روزه داری آزاد می­شوند.

چربی­ها

چربی­ها دومین منبع انرژی بدن هستند. چربی­ها در ساختمان غلاف سلول­های عصبی موسوم به میلین (Myelin)  به کار رفته­اند و نیز با تشکیل لایه­ای از بافت زیر پوست باعث حفظ حرارت بدن می­شوند.

چربی­ها به ۲ دسته كلی تقسیم می­شوند:

۱. چربی­های اشباع شده (Saturated) كه در منابع حیوانی مانند گوشت و كره یافت می­شوند.

۲. چربی­های اشباع نشده (Unsaturated) که درمنابع گیاهی مانند آجیل،‌ زیتون و غیره فراوان­اند.

چربی موجود در حبوبات و دانه­های روغنی از نوع اشباع شده است اما وقتی حبوبات جوانه می­زنند، چربی آنها به نوع اشباع نشده تبدیل می­شود. برای حفظ جوانی و سلامتی قلب استفاده از چربی های اشباع نشده توصیه می­شود.

پروتئین­ها

پروتئین­ها در ساخت اجزای سلول­ها و بافت­های بدن و نیز در تولید بعضی از هورمون­ها و آنزیم­ها به کار برده
می­شوند. پروتئین­ها که از اجزایی به نام اسیدهای آمینه شکل گرفته­اند،‌ بخش مهمی از خون را تشكیل می­دهند.

پنیر، شیر، ماست، ‌حبوبات،‌ مغزها (مانند مغز پسته،‌ بادام،‌ گردو و …) و انواع گوشت­ها سرشار از پروتئین هستند.

هنگامی که میزان اسیدهای آمینه موجود در بدن زیاد باشد، كبد آنها را جذب و در خود ذخیره می­کند تا هنگام نیاز آنها را به اندازه لازم در خون آزاد كند. سلول­ها نیز توان ذخیره و آزادسازی اسیدهای آمینه را در خود دارند.

ویتامین­ها

ویتامین­ها فرایندهای شیمیایی بدن را تنظیم می­كنند و به ۲ گروه تقسیم می­شوند:

۱.  ویتامین­های محلول در چربی مانند ویتامین­های  K, E, D, A.

 ویتامین A در بینایی مؤثر است.

 ویتامین D برای سلامت و استحکام استخوان­ها ضروری است.

 ویتامین K در ساز وکار انعقاد خون نقش دارد.

 ویتامین E در تولید هورمون­های جنسی، كاهش كلسترول و اعمال دیگر نقش دارد.

پنیر، آناناس و ماهی­های چرب از منابع اصلی ویتامین­های محلول در چربی به شمار می­روند.

۲. ویتامین­های محلول در آب مانند ویتامین C و ویتامین  B.

 ویتامین C در فرایند ترمیم زخم­ها، تقویت گلبول­های قرمز،‌ عملکرد صحیح سازوکار دفاعی و مقاومت بدن نقش دارد.

 ویتامین B در تأمین سلامت عمومی بدن، ‌تقویت دستگاه عصبی و قوای ذهنی و افزایش مقاومت بدن مؤثر است.

این دسته از ویتامین­ها در جوانه حبوبات، سبزی­ها و میوه­ها به وفور یافت می­شوند.

مواد معدنی

مواد معدنی و املاح در فرایندهایی مانند ساخت استخوان،‌ تنظیم تعادل، حفظ سلامتی عكس­العمل­های بدن و تنظیم ترشحات غدد درون ریز وظایف مهمی بر عهده دارند.

این مواد در انواع میوه­ها،‌ آب­های معدنی و خشكبار یافت می­شوند.

فیبرها

پوست میوه­ها،‌ نان كامل،‌ هویج، ‌سیب و سبوس غلات سرشار از مواد فیبری هستند. این مواد در سلامت اجابت مزاج نقش دارند و از ایجاد یبوست و برخی ناهنجاری­های روده­ای جلوگیری می­كنند.

آب

آب مهمترین ماده در ساختار بدن است. حدود ۷۰%  وزن بدن یك انسان بالغ را آب تشكیل می­دهد. هر فرد برای حفظ سلامتی جسمی و روانی خود روزانه به طور تقریبی به ۷ تا ۸ لیوان آب نیاز دارد. مقدار كمی از آب مصرفی در معده و بیشتر آن در روده كوچك و باقیمانده در روده بزرگ جذب می­شود. با در نظرگرفتن نیازهای گوناگون بدن، تغذیه انسان باید از تنوع و تعادل كلی برخوردار باشد.

دیدگاه یوگا در مورد تغذیه مناسب

در كتاب باستانی چاندوگیا اوپانیشاد (۴، ۵ و۶ (Chandogya Upanishad‌ آمده است که كیفیت و كمیت غذایی كه انسان مصرف می­كند، بر ساختار جسمی و روانی او تأثیری عمیق دارد.

از دیدگاه یوگا غذایی كه ما مصرف می­كنیم مشتمل بر ۲ بخش كلی است:

بخش اول 

شامل تمام عناصر مادی(Gross Elements)  است كه كربوهیدرات­ها، پروتئین­ها، ویتامین­ها و غیره را در برمی­گیرد و در مورد آنها توضیح داده شده است.

بخش دوم 

شامل عواملی است كه مادی نیستند و در واقع عناصر ظریف(Subtle Elements)  غذا به شمار می­آیند.

در یوگا این عناصر مبحث پیچیده و جالبی دارند. عناصر ظریف در واقع مغناطیس،‌ امواج و شرایط حیاتی و غیر مادی غذا را در برمی­گیرد. شرایط حیاتی غذا (در یك بعد محدود صرفاً تازگی و كهنگی آن و …)، شرایط غیرمادی تهیه آن و نیز شرایط و امواج حاكم در زمان غذا خوردن از عواملی هستند كه در مبحث تغذیه در یوگا مورد توجه واقع می­شوند.

از دیدگاه یوگا عناصر مادی غذا برای رشد بدن فیزیكی(Gross Body)  و عناصر غیرمادی برای رشد بدن ظریف  (Subtle Body)  اهمیت دارند. در علم آیورودا (طب سنتی هندوستان) گفته شده است كه انسان­ها با خوردن غذاهای مناسب متشكل از عناصر مادی و غیرمادی نه تنها بعد فیزیكی یا جسمی خود را از آلودگی­های گوناگون در امان نگاه می­دارند، بلكه مقاومت مناسب برای مقابله با بیماری­های جسمی و روانی را نیز پیدا می­كنند.

لودویگ فویرباخ (Ludwig Feuerbach) فیلسوف مشهور آلمانی در تأیید این مطلب و بیان تأثیر شگرف غذا بر تن و روان این گونه اظهار نظر کرده است:

“Man is what he eats”

انسان آن چیزی است که می­خورد.

در علم آیورودا و در هندوستان اعتقاد بر این است كه نوع تغذیه و عادات غذایی بر بدن (Body) و ذهن (Mind) تأثیر بسزایی دارد ولی روح (Spirit) انسان كاملاً‌ مستقل از این قاعده عمل می­كند و تحت تأثیر نوع تغذیه نیست.

از دیدگاه یوگا غذاهای خوب و مناسب برای بدن فیزیكی و بدن ظریف، غذاهایی هستند كه شرایط زیر را داشته باشند:

  از منابع مستقیم به دست آمده و تا حد امكان بدون دستكاری و تغییر در شكل ظاهری آن مصرف شوند. مانند میوه­ها و‌ سبزی­های تازه و پخته شده.

غذاهای مصرفی باید با شرایط بدنی و زیستی ما هماهنگی داشته باشند. بدن انسان به طور تقریبی‌ ۷۰% آب دارد و در تناسب با این وضعیت باید غذاهایی مصرف شود كه درصد آب بالایی دارند مانند میوه­ها و سبزی­ها و تره ­بار.

 غذاهای مصرفی ما باید از موادی باشند كه در بدن راحت­تر هضم و جذب شوند.

پژوهش­های گوناگون نشان داده است كه فرایند هضم غذا حتی بیش از فعالیت­های به ظاهر سنگینی مانند دویدن، شنا كردن یا قایقرانی به انرژی نیاز دارد.

غذاهای سبك و زود هضم مانند میوه­ها و سبزی­ها به سهولت هضم می­شوند و به عبارت دیگر برای هضم شدن به انرژی كمتری نیاز دارند و در نتیجه با خوردن این نوع غذاها انسان در خود احساس شادابی، سرحالی و انرژی فراوان می­كند.

 غذاهای مصرفی باید از نوعی باشند كه زواید آنها راحت­تر دفع شود. علاوه بر كیفیت و جذب صحیح غذا عوامل دیگری مانند دفع سریع­تر و راحت­تر مواد اضافی آن نیز در سلامتی انسان نقش بسزایی دارند.

 اگر دفع زواید غذا به هر دلیلی دچار اختلال شود، در روده­ها اسید خاصی تولید خواهد شد كه در دستگاه گوارشی مانند سم عمل می­کند و باعث تولید گاز،‌ سردرد و پیدایش بیماری­های گوناگون می­شود.

 گاهی بوی بد دهان می­تواند ناشی از شرایط بد و نامناسب گوارشی باشد.

به قلم استاد مایا ماچوه – مربی رسمی یوگا- یوگاتراپیست

همچنین ببینید

درباره میوه‌ها بیشتر بدانیم – بخش دوم

قند میوه خوب است یا بد؟ بیشتر حجم میوه‌هایی که خورده می‌شود را آب تشکیل …

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*